«مدرسه روابط عمومی»- قرآن کریم سرشار از آیات نورانی است که رهنمودهایی ارزشمند برای برقراری ارتباطات انسانی مؤثر و سازنده بر پایه آموزه های اسلامی ارائه می دهد. در اینجا به چند نمونه از این آیات اشاره می کنیم:
1. سخن نیکو و پسندیده:
"وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا" (بقره، آیه 88): با مردم به زبان نیکو و پسندیده سخن بگویید.
"وَلَا تَسْبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَلَا یُسَبِّبُونَ اللَّهَ عَدْوَانًا بِغَیْرِ الْحَقِّ" (عنکبوت، آیه 69): به کسانی که غیر از خدا را می پرستند دشنام ندهید، مبادا آنها به ستم و بدون حق، خدا را دشنام دهند.
2. صبر و بردباری:
"وَلَا تُجَادِلْهُمْ فِیهَا وَلَا تَسْأَلْهُمْ عَنْهَا إِنَّهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ بِهَا" (یوسف، آیه 106): با آنها در این باره مجادله مکن و از آنها درباره آن سوال مکن، زیرا آنها به آن ایمان نمی آورند.
3. پرهیز از غیبت و سخن چینی:
"وَلَا تَجَسَّسُوا" (حجرات، آیه 12): و جاسوسی نکنید.
"وَلَا یَغْتَابُ بَعْضُکُمْ بَعْضًا" (حجرات، آیه 12): و غیبت یکدیگر را نکنید.
4. عفو و گذشت:
"وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کَانَ بِکُمْ رَحِیمًا" (نساء، آیه 29): خودکشی نکنید، زیرا خداوند نسبت به شما مهربان است.
"وَلَا تَسْتَوِی الْخَیْرُ وَالْشَّرُّ لَا تَسْوِی الْخَیْرُ وَالْشَّرُّ وَلَوْ أَعْرَضْتَ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا مَا کَانُوا أَذَلَّاءَ مُسْلِمِینَ" (فصلت، آیه 34): خیر و شر یکسان نیستند، و خیر و شر هرگز با هم برابر نیستند. و اگر در برابر ستمگران نرمش نشان دهی، هرگز ذلیل و تسلیم نخواهند شد.
5. صداقت و راستی:
"وَقُولُوا الْحَقَّ" (احقاف، آیه 19): و سخن حق بگویید.
"وَلَا تَقُولُوا مَا لَا تَعْلَمُونَ" (اسراء، آیه 36): و چیزی را که نمی دانید نگویید.
6. احترام و تکریم:
"وَقُولُوا لِلَّنَاسِ حُسْنًا" (بقره، آیه 88): با مردم به زبان نیکو و پسندیده سخن بگویید.
"وَوَضَعَ الْوَزْرَ وَالْحَرَجَ مِنْهُمْ" (احقاف، آیه 3): و بار سنگین و سختی را از آنها برداشت.
7. همدلی و درک متقابل:
الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ (آیه 274 سوره بقره)
آنان که اموال خویش را در شب و روز، در پنهان و آشکار انفاق مىکنند، اجرشان با پروردگارشان است، نه بیمناک مىشوند و نه غمگین.
8. مشورت و تبادل نظر:
"وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَیْنَهُمْ" (شوری، آیه 38): و کار آنها بر پایه مشورت میان آنهاست.
9. عفو و بخشش:
"وَالْعَفْوُ خَیْرٌ" (بقره، آیه 257): و عفو و بخشش بهتر است.
"فَلَا تَقُولُوا لَهُمَا أَفٍّ وَلَا تَسْبُّهُمَا وَقُولَا قَوْلًا کَرِیمًا" (اسراء، آیه 23): و به آنها "اف" نگویید و آنها را دشنام ندهید، و سخن نیکو بگویید.
10. صلح و سازش:
"وَإِنْ أَدْعَوْکُمْ إِلَى السَّلْمِ فَاسْتَسْلِمُوا" (انفال، آیه 61): و اگر شما را به صلح دعوت کنند، صلح کنید.
11. دعوت به خیر و امر به معروف:
"وَلْتَکُنْ مِنَ الدَّاعِینَ إِلَى اللَّهِ بِرِضْوَانِهِ وَسَبِیلَهِ" (شوری، آیه 7): و از کسانی باش که به سوی خدا با رضایت او و راه او دعوت میکنند.
"تَامِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ" (آل عمران، آیه 104): امر به معروف و نهی از منکر میکنید.
12. حفظ اسرار و حریم خصوصی:
"وَلَا تَدْخُلُوا بُیُوتَ غَیْرِ بُیُوتِکُمْ" (نور، آیه 28): و به خانههایی غیر از خانههای خودتان داخل نشوید.
"وَلَا تَجَسَّسُوا" (حجرات، آیه 12): و جاسوسی نکنید.
اینها تنها چند نمونه از آیات متعددی در قرآن کریم هستند که به ما در مورد چگونگی برقراری ارتباطات مؤثر و سازنده با دیگران بر اساس آموزه های اسلامی راهنمایی می کنند. با مطالعه و تأمل در این آیات، می توانیم درک عمیق تری از اخلاق ارتباطات اسلامی به دست آوریم و روابط خود را با دیگران بر پایه احترام، همدلی، درک متقابل و صلح بنا کنیم.
دکتر عادل میرشاهی معتقد است که علاوه بر آیات ذکر شده، روایات و احادیث بسیاری نیز از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) در مورد آداب و اخلاق ارتباطات اسلامی نقل شده است که می تواند راهنمای ارزشمندی برای ما در این زمینه باشد.
در نهایت، یادآوری این نکته ضروری است که قرآن کریم و احادیث معصومین (ع) تنها منابعی نیستند که می توانند به ما در مورد چگونگی برقراری ارتباطات مؤثر و سازنده راهنمایی کنند. آموزه های اخلاقی و فلسفی سایر ادیان و فرهنگ ها نیز می توانند حاوی نکات ارزشمندی در این زمینه باشند. با مطالعه و بررسی این منابع مختلف، می توانیم درک جامع تری از هنر ارتباطات انسانی به دست آوریم و روابط خود را با دیگران به بهترین شکل ممکن ارتقا دهیم.