از دایره المعارف تا مهندسی روابط عمومی ایران

«مدرسه روابط عمومی»- از دایره المعارف تا مهندسی روابط عمومی ایران، یادداشتی است که طی آن نگاهی به کتاب فاخر مهندسی روابط عمومی ایران؛ اثر دکتر حمید صبری خواهم داشت. 

یکی از اساتید پرکار روابط عمومی کشور، استاد حمید صبری، مولف دایره المعارف روابط عمومی ایران است. آثار وی در زمره آثار ماندگار در حوزه روابط عمومی با رویکرد بومی سازی صنعت روابط عمومی است. در این یادداشت به کتاب جدید وی با عنوان «مهندسی روابط عمومی ایران» که توسط نشر کمانه در سال 1402 منتشر شد، پرداخته شده است.

کتاب با پیشگفتاری از پروفسور حسام الدین بیان آغاز می شود. وی شفافیت برای مهندسی مجدد را یک استراتژی فراملی و جهان بازاری برای فرارفتن از ایجاد سازمان های گسترده و بزرگ انحصاری می داند و معتقد است که به دلیل عدم کارسازی استراتژی انحصار باید به مهندسی مجدد در تولید، بازاریابی، رقابت و موازنه در میان روابط عمومی سخنور شده رو آورد. 

 صبری در مقدمه کتاب تعریف صریحی از مهندسی روابط عمومی ارائه می دهد: «مهندسی روابط عمومی عبارت است از طراحی، نوسازی، بازسازی اساسی و بازتعریف سیستم روابط عمومی کشور به گونه ای که نقطه مطلوب و هدف نهایی در همه اجزا و ابعاد آن لحاظ شده باشد.» 

وی نتیجه مهندسی روابط عمومی را در «ایجاد تصویر روشنی از ماموریتها، چشم اندازها، اهداف و رسالت سازمان» می داند. نویسنده دایره المعارف روابط عمومی ایران تکیه کلام خود را بر نگاه رهبری نسبت به روابط عمومی استوار می کند: «مردم ما نمی دانند که پس از پیروزی انقلاب اسلامی چه تحولاتی صورت گرفته و همین امر موجب شد که امام فرمودند مسئولان باید کارهای خود را به مردم گوشزد کنند. گاهی هم در تبلیغ و بیان مطلب چنان زیاده روی و بدلحنی کرده ایم که به ضد تبلیغ مبدل شده است که آثار بد آن از تبلیغات سوء شاید کمتر نباشد. گاهی مطلبی در مطبوعات و صدا و سیما بد بیان و ارائه می شود و گاهی تبلیغ به نوعی در صدا و سیمان مطرح می شود که گویی دشمن آن را تهیه کرده است.»

یکی دیگر از برجستگی های کار نویسنده کتاب «روابط عمومی در کهکشان نور»، طرح تعاریف روابط عمومی از منظر اساتید برجسته روز روابط عمومی کشور است. وی تعاریفی از روابط عمومی از منظر «دکتر مهدی محسنیان راد، دکتر حسام الدین بیان، دکتر حمید مولانا، دکتر داوود زارعیان، دکتر احمد یحیایی ایله ای، دکتر حمید شکری خانقاه، استاد دیباج، دکتر رضا امینی، پروفسور کمالی پور، دکتر هوشمند سفیدی، دکتر جواد قاسمی، دکتر حمید نطقی، سید شهاب الدین سید محسنی، دکتر مهدی باقریان  و علی دارابی» ارائه داده است.     

وی در ادامه مدیریت در روابط را مستلزم چهار عنصر «اعتماد سازی، تعهد پذیری، ارتباط موثر و مشارکت پذیری» می داند و بر این اساس توجه به انتظارات جامعه را مبنای فعالیت روابط عمومی معرفی می کند. 

این استاد دانشگاه با توجه به تاریخ روابط عمومی از ایران باستان تا دوره معاصر، سیر روابط عمومی را در چهار مرحله بر می شمارد:

«مرحله سنتی و ابزاری، مرحله سازمانی یکسویه، مرحله فرآیندگرایی و مرحله الکترونیک» و معتقد است که مرحله الکترونیک در روابط عمومی «مهارت های ارتباطی را حذف می کند».

یکی دیگر از ابداعات دکتر حمید صبری در کتاب «مهندسی روابط عمومی ایران»، گونه شناسی روابط عمومی است و در این کتاب 35 گونه روابط عمومی در ایران احصاء شده و 8 گونه از آن معرفی شده است.

کتاب مهندسی مجدد را در روابط عمومی برابر «طراحی، نوسازی و بازسازی اساسی و بازتعریف سیستم روابط عمومی کشور بگونه ای که نقطه مطلوب و هدف نهایی در همه اجزا و ابعاد آن لحاظ شده و نمایان گردد» می داند. 

دکتر صبری استانداردهای روابط عمومی را با معرفی توانایی های مورد نیاز روابط عمومی ها، راهی به سوی مهندسی روابط عمومی معرفی کرده و ایده آل آن را رسیدن به نظام مهندسی روابط عمومی ایران می داند. 

کتاب مهندسی روابط عمومی ایران، کتابی فربه از مباحث میان رشته ای در حوزه روابط عمومی است که پس از طرح مباحث کلیدی در روابط عمومی، به صورت بسیار خلاصه، چهره ای از روابط عمومی امروز کشور ارائه می دهد. 

استاد صبری 20 تخصص در روابط عمومی را بر می شمارد که کیفیت های کارشان باعث تکوین مهندسی روابط عمومی در کشور خواهد شد. در پایان او با اشاره به ویژگی های مدیران و مشاوران روابط عمومی، کتاب خود را به پایان می رساند.

به نظر می رسد که این کتاب با توجه به محتوای گزیده و ایده اصلی، می تواند یکی از منابع مناسب برای کارشناسان و مدیران روابط عمومی باشد، تا با تکیه بر شناخت عمیقی که در کتاب ارائه شده است، مسیر روابط عمومی خود را به سمت مهندسی مجدد سوق داده و از ایده های این اندیشمند حوزه روابط عمومی کشور بهره مند شوند.